Niedawno w naszych okolicach pojawiły się tablice opisujące szlak ucieczki rotmistrza Witolda Pileckiego z KL Auschwitz. Składa się on z 17 punktów oznaczonych specjalnie przygotowanymi tablicami.
W związku z tym, że trasa ucieczki wiodła przez Puszczę Niepołomicką biblioteka w Kłaju zorganizowała w dniu 04.04.2025 r. spotkanie poświęcone tej tematyce. Prelekcję o rotmistrzu wygłosił dr Mariusz Solarz z Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, który jest jednym ze współtwórców oznakowania tego szlaku.
Na początku Pan Mariusz opowiedział jak doszło do upamiętnienia trasy tej brawurowej ucieczki. Teraz każdy może ją prześledzić zarówno poprzez stroną internetową jak i osobiście przejść chociażby fragmenty szlaku wiodącego z Oświęcimia do Koryznówki w Starym Wiśniczu.
Następnie prelegent opisał dzieciństwo i młodość Witolda Pileckiego. Późniejszy rotmistrz urodził się w Ołońcu w 1901 roku. Potem rodzina przeprowadziła się do Wilna a następnie po paru latach do Orla. Pilecki już jako nastolatek wstąpił do harcerstwa. Następnie walczył w 211 Pułku Ułanów Wileńskich, brał udział w wojnie z bolszewikami, obronie Grodna i w bitwie warszawskiej. Był dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych. Po wojnie został zdemobilizowany. Podjął studia na Wydziale Rolnym Uniwersytetu Poznańskiego oraz jako słuchacz nadzwyczajny na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu im. Stefana Batorego, których jednak nie ukończył ze względów finansowych.
W 1931 roku ożenił się z Marią Ostrowską, z którą doczekał się dwójki dzieci. W latach trzydziestych mieszkał w majątku rodzinnym w Skurczach koło Lidy.
Wybuch II wojny światowej zastał go jako dowódcę plutonu w szwadronie kawalerii 19 Dywizji Piechoty Armii „Prusy”. W dniu 17 października Pilecki rozwiązał swój pluton i przeszedł do konspiracji.
Tam jego dowódcą był major Jan Włodarkiewicz. Pilecki przystąpił do współtworzenia Tajnej Armii Polskiej. Po aresztowaniach kilku członków organizacji i wywiezieniu ich do KL Auschwitz działalność obozu stała się przedmiotem zainteresowania Tajnej Armii. Uznano, że ktoś musi przeniknąć do obozu, by założyć tam działalność konspiracyjną, zebrać wiadomości na temat jego funkcjonowania i zorganizować wewnętrzny ruch oporu. Do zadania tego wyznaczono Witolda Pileckiego, który – mając przy sobie fałszywą legitymację wystawioną na nazwisko Tomasz Serafiński – dał się ująć w łapance na Żoliborzu we wrześniu 1940 roku.
W obozie Pilecki założył Związek Organizacji Wojskowej. Do jej zadań należało zdobywanie żywności i odzieży, przekazywanie współwięźniom informacji z zewnątrz, przygotowanie własnych oddziałów w razie zaatakowania go przez oddziały partyzanckie. Na ewentualny wybuch powstania w obozie władze powstańcze nie chciały się jednak zgodzić. W 1943 roku sytuacja Pileckiego stawała się coraz trudniejsza. Zagrażała mu wywózka z obozu a ponadto dowództwo podziemnej armii zaczęło obawiać się, że w wyniku aresztowań w Warszawie Gestapo trafi na ślad rotmistrza.
W nocy z 26 na 27 kwietnia 1943 roku Witold Pilecki wraz z Janem Redzejem i Edwardem Ciesielskim podęli próbę ucieczki z obozu. Oczywiście była ona przez nich ściśle przygotowana i zaplanowana. Wydostali się przez obozową piekarnię a następnie uciekali wzdłuż torów do rzeki Soły. Następnie pokonali Wisłę, przedostali się do Alwerni i Tyńca, minęli Wieliczkę i znaleźli się w Puszczy Niepołomickiej. Gdy uciekający byli w okolicach Poszyny przy nieistniejącej już leśniczówce zauważyli ich Niemcy. Pilecki, Ciesielski i Redzej zaczęli uciekać. Padły strzały. Uciekający musieli się rozdzielić. Pilecki został wtedy ranny w ramię, na szczęście niegroźnie. Po przekroczeniu promem Raby w okolicach Damienic Witold Pilecki wraz z jednym z towarzyszy dotarł do Bochni do mieszkania państwa Oborów. Tam oczekiwał na nich współtowarzysz ucieczki Jan Redzej, któremu też udało się wyjść cało ze strzelaniny w Puszczy Niepołomickiej. We trzech dotarli do Koryznówki, gdzie Witolda Pileckiego czekało wielkie zaskoczenie. Był to dom Tomasza Serafińskiego. To jego dokumentami posługiwał się Pilecki przez cały okres obozowego piekła.
W Wiśniczu Pilecki przebywał przez trzy miesiące. Tam powstały jego pierwsze raporty o KL Auschwitz. Po powrocie do Warszawy Pilecki nadal działał w podziemiu. W 1944 roku wziął udział w Powstaniu Warszawskim. Po upadku powstania trafił do oflagu w Murnau a następnie po wyzwoleniu obozu dołączył do II Korpusu Polskiego we Włoszech. Po zakończeniu wojny w październiku 1945 roku na osobisty rozkaz gen. Władysława Andersa wrócił do Polski by prowadzić działalność wywiadowczą. Wysyła na zachód raporty o sytuacji w kraju. W 1947 roku UB trafia na jego ślad. Dnia 8 maja 1947 roku zostaje aresztowany. Po długich i niezwykle ciężkich przesłuchaniach zostaje oskarżony o zdradę i szpiegostwo. W sfingowanym procesie w dniach 3-15 marca 1948 roku zostaje skazany na śmierć. Zginął zabity strzałem w tył głowy w więzieniu mokotowskim. Wyrok uchylono 1 października 1990 roku. Miejsce pochówku rotmistrza Pileckiego nie jest znane.
Po prelekcji Pan Mariusz odpowiedział jeszcze na pytania słuchaczy, których liczne grono zgromadziło się w bibliotece.
